PAN COGITO

Tom poetycki Zbigniewa Herberta "Pan Cogito" nawiązuje już tytułem do tradycji Kartezjańskiej. Słynne słowa filozofa "Cogito, ergo sum" - "Myślę, więc jestem", wykazują ścisły związek z kreacją bohatera lirycznego, Pana Cogito (myśliciela, człowieka myślącego) właśnie. Kim jest Pan Cogito? To racjonalista, człowiek kultury, esteta. Często określa się go jako porte-parole samego autora. Pan Cogito uczy - nie z wysokości katedry czy z pozycji niezłomnego autorytetu, uczy myśleć, zadaje pytania, stawia przed nami problemy, z którymi winniśmy się zmierzyć.
Kluczowym utworem cyklu jest wiersz "Przesłanie Pana Cogito". Zaliczyć go można do liryki zwrotu do adresata, przy czym adresatem tylko pozornie może być każdy. Pozornie, gdyż pojawiające się w utworze nakazy są niezwykle trudne do zrealizowania, wymagają nie tylko odwagi cywilnej, ale i heroizmu etycznego. Wiersz często określa się jako "dekalog moralny człowieka czasów zagrożenia", ale... odnieść go można do każdych realiów, jest uniwersalny. I dzisiaj, w demokratycznej Polsce, nie jest łatwo sprostać nakazowi: "Idź wyprostowany wśród tych, co na kolanach, wśród odwróconych plecami i obalonych w proch". Herbert poprzez Pana Cogito zwraca naszą uwagę na problemy etyczne współczesności. Sięga do tradycji literackiej, zwłaszcza antyku, ale sprzęga ją ustawicznie ze współczesnością.
Tomik Herberta cechuje prostota i klarowność myśli, jasny styl i oszczędność środków wyrazu. Herbert i w tym zbiorze jest po prostu Klasykiem. Horacy pozostawił nam słowa: "Sapere aude!" - "Odważ się być mądrym". Herbert poprzez Pana Cogito mówi nam to samo. Dlatego - czytajmy poezję Herberta!